“God plantte een baobabboom in de vallei van een rivier die overvloedig stroomde, maar de eigenzinnige boom was niet tevreden met de vochtigheid van die plaatsen. De Schepper bracht de hellingen van de bergen naar de baobab om zich te vestigen, maar zelfs daar vond de boom het ongemakkelijk. Toen spijkerde de hemelse heer boos de baobabwortels in het midden van de droge savanne. dus de boom die God boos heeft gemaakt, groeit ondersteboven.
Dit is hoe een Afrikaanse legende het ongewone uiterlijk van de baobab verklaart.
Houtachtige planten worden af en toe gevonden in de uitgestrekte hoog gras, savanne Afrikaanse steppen. Meestal zijn dit worstbomen in de vorm van parasols met opengewerkte acacia kronen en de beroemde baobabboom, die solitair tussen het gras oprijst, bestoven door vogels.
Baobaby. Boer Burea-Verzekeringen.com Ralph Kranzlein
Mollig, met een ongewoon dikke stam (soms 45 voet in omtrek) en met een brede maar lage kroon, is de baobab een van de meest gerespecteerde bomen in Equatoriaal Afrika. De opvatting dat de hoogste boom ter wereld de eucalyptus is, is stevig verankerd, gevolgd door de metasequoia, en de baobab heeft altijd een meer bescheiden plaats gekregen. En plotseling, zeer recentelijk, werd voor het eerst een gigantische baobab ontdekt in Afrika, die zijn gelijke niet heeft onder andere bomen van dit geslacht. Zijn krachtige kroon, die zich over het algemeen uitstrekt tot een relatief lage hoogte, en de diameter van de stam aan de basis tot 189 meter, steeg tot 44 meter.
Met het begin van een droge periode van bijna zes maanden verliezen de Afrikaanse reuzen, in tegenstelling tot de meeste inheemse bomen, hun bladeren en blijven dat tot het begin van het regenseizoen. Wanneer het regenseizoen aanbreekt, bloeien ze gelijktijdig met het verschijnen van de bladeren en vormen ze enorme individuele bloemen (tot 20 centimeter in diameter). Elke bloem, met vijf vlezige bloembladen en talrijke paarse meeldraden, hangt aan een lange steel. De baobab bloeit enkele maanden, zolang het regent, maar elke bloem leeft maar één nacht. ‘S Nachts onthult een frisse en resistente knop delicate en zijdeachtige bloembladen, die bij de eerste zonnestralen hun glans verliezen en vervagen.
Lange tijd was niet bekend hoe de bestuiving van baobabbloemen plaatsvindt onder de dekking van de nacht. Het bleek dat er vleermuizen in het spel waren. Met het begin van de duisternis zwermen ze rond de donkere kruin op zoek naar bloemen. Door nectar en stuifmeel te extraheren die voor hen lekker zijn, bestuiven de vleermuizen tegelijkertijd de baobabbloemen.
De baobab vervaagt als alles bedekt is met gebladerte. De bladeren zijn zwemvliezen, gevormd door vijf bladeren van 18 centimeter lang en 5 centimeter breed.
Hoewel de baobab bekend staat als een universele plant, waarvan de delen heilzaam zijn voor de mens, zijn de vruchten het meest waardevol, het zogenaamde apenbrood. Grote baobabvruchten (35 centimeter lang en tot 17 centimeter breed), vergelijkbaar met enorme komkommers, hangen aan lange, dunne stengels aan bomen. Van bovenaf zijn de jonge vruchten dicht bedekt met gekruld dons, waardoor een glanzend zwarte schil zichtbaar is; wanneer de vruchten rijpen, verdwijnen de pluisjes.
Hordes apen leven in de kronen van gigantische bomen die zich voeden met hun fruit, daarom noemen de lokale bevolking de baobab de vrucht van het apenbrood.
Het vruchtvlees van de vrucht is roodachtig, melig, smakelijk, zuur, verfrissend. Het wordt ook gemakkelijk geconsumeerd door de lokale bevolking. De vruchten en zaden van de baobab worden door de inheemse bevolking gebruikt als medicijn tegen dysenterie en oogziekten, het sap van de vrucht wordt gebruikt om een uitstekende drank te bereiden om de dorst te lessen, die wordt beschouwd als een remedie tegen rottingskoorts. De inboorlingen bereiden gerechten met de schillen van de vruchten.
Baobabzaden bevatten veel olie, ze worden geroosterd gegeten, het extract van de zaden is het beste tegengif tegen strophanthusvergiftiging.
De bast van de baobab is heel eigenaardig: de bovenste laag is elastisch, als een spons, en de binnenkant is volledig samengesteld uit sterke vezels. De vezels worden gebruikt om ruwe stof, snaren en zelfs snaren voor lokale muziekinstrumenten te maken. Het Senegalese spreekwoord zegt over de sterkte van de vezels: “weerloos als een olifant vastgebonden met een baobab touw.” Zeer zacht baobabhout is altijd nat en behoudt tijdens de droge periode een watervoorraad. De dikke en pluizige bast voorkomt dat overtollig vocht verdampt en dat de bladeren eraf vallen in de hitte. Ondanks de lage mechanische eigenschappen van baobabhout, wordt zwart veel gebruikt voor de vervaardiging van boten en verschillende gerechten.
Baobab bladeren worden veel gebruikt. Ze worden vers, gedroogd en geplet gegeten, ze worden beschouwd als de beste smaakmaker voor de couscous van het nationale gerecht. Baobabbladeren worden beschouwd als een goed antimalariamiddel en worden ook gebruikt om zuurdesem te maken.
Aangezien zo’n nuttige boom heilig is, houden de bewoners van de savanne zich strikt aan de gewoonte: iedereen moet baobabzaden in de buurt van hun huis zaaien.
De baobab wordt genadeloos uitgebuit door veel bewoners van de savanne, vooral olifanten. Het is niet verrassend dat baobabs hier olifanteneters worden genoemd. Een veelvoorkomend beeld voor savannes: olifanten, ineengedoken rond een boom, breken de takken, breken boomstammen, scheuren de bast af en eten alles zonder een spoor achter te laten. Tegelijkertijd geven olifanten hun jongen de sappigste stukjes kernhout. De verslaving van olifanten aan baobabs is onlangs ontdekt en moet nog worden verklaard. Vleermuizen beschadigen ook baobabbladeren. Het is zeldzaam om een baobabboom in een volledig groen verenkleed te vinden: een groot deel van zijn bladeren wordt altijd beschadigd, opgegeten.
Naast Equatoriaal Afrika groeit de baobab in Madagaskar, India en de savannes van Australië. In deze delen wordt het vertegenwoordigd door 16 soorten die botanici classificeren als de Bombax-familie, trouwens, heel dicht bij de Malvaceae-familie. Dit betekent dat de reus van de savanne verwant is aan onze bescheiden schoonheden, de kaasjeskruid.
De baobab is een van de oudste veteranen van het plantenrijk. Alexander Humboldt noemde deze boom ook wel het oudste organische monument op onze planeet, en de beroemde Afrikaanse plantenonderzoeker Michael Adanson beschreef in 1794 een baobab met een diameter van 9 meter op de leeftijd van 5150 jaar in Senegal. Trouwens, ter ere van deze botanicus, gaf Karl Linnaeus de baobab de wetenschappelijke naam adansonia die tot op de dag van vandaag bewaard is gebleven.
De baobab krijgt veel bijnamen vanwege de buitensporige dikte van zijn stam. Inmiddels is uit waarnemingen gebleken dat fluctuaties in de rompomtrek veroorzaakt worden door weersomstandigheden. Boswachter G. Guy mat 35 jaar (1931-1966) in het Nationaal Museum in Bulawayo (Zuid-Rhodesië) de stamomtrek van dezelfde baobab, en hoewel het elk jaar anders bleek te zijn, overschreed het nooit de oorspronkelijke omtrek. Dit komt doordat het eerste jaar het natste was en het volgende het droogste.
Baobabbomen hebben nog een andere verbazingwekkende eigenschap: ze kunnen het element van de eeuw accumuleren: uranium.
Baobab is vaak verrassend levensvatbaar in ruwe omgevingen. Met een bijna constant tekort aan water ontwikkelt het honderden meters naar de zijkanten wortels. Schors beschadigd door mensen of olifanten regenereert snel. Zonder angst voor baobabs of branden in de steppen. Zelfs als het woedende vuur erin slaagt de stam binnen te dringen en de hele kern te verbranden, blijft de boom groeien. In dergelijke baobabbomen is het bijzonder moeilijk om de leeftijd vast te stellen, zelfs met radioactieve methoden. Dit is echter niet eenvoudig te doen op intacte planten, omdat baobabhout niet de gebruikelijke jaarringen van onze bomen heeft.
Het naaldhout van de baobab wordt vaak beschadigd door de schimmel, die ook bijdraagt aan de vorming van enorme gaten in de stammen. Maar de boom houdt in dergelijke gevallen niet op een persoon te dienen, zij het op een enigszins ongebruikelijke manier. Het is voldoende om een gat in het bovenste deel van zo’n boom te maken (deze vormt zich vaak van nature), en de dikke, meestal lege stam wordt geleidelijk gevuld met regenwater en overvloedig vocht. Het dichte bladerdak van de baobabkroon beschermt zo’n reservoirput op betrouwbare wijze tegen verdamping, verzamelt water met bladeren en takken en vult het in de put aan. De lokale bevolking waardeert deze levende reservoirs en bewaart hun inhoud voor een regenachtige dag.
Huizen worden vaak gebouwd onder de kronen van baobabs. Soms zijn in de stammen van gigantische bomen mausolea gerangschikt, waarin de overblijfselen van stamleiders en prominente militaire leiders begraven liggen. Een enorme holte van een baobabboom (6X6 meter) die groeit in een van de steden in het noordwesten van Australië (er zijn baobabs, hoewel van een andere soort), beval de lokale autoriteiten in de geest van de koloniale tijd en rustte daar een gevangenis uit de stad. D. Fenshaw, een Noord-Rhodesische boswachter, meldt dat in Katima, in de holte van een baobabboom, een latrine met een toilet en een spoelreservoir was geïnstalleerd.
Gigantische baobabbomen die geen ouderdom kennen, leven tot 6000 jaar, en gedurende deze tijd worden vele generaties mensen vervangen.
SIIvchenko – Boek over bomen
