„Bóg zasadził baobab w dolinie pełnej rzeki, ale kapryśne drzewo nie było zadowolone z wilgoci tych miejsc. Stwórca zabrał zbocza gór do baobabu w celu osiedlenia się, ale nawet tam drzewo uznało to za niewygodne. Wtedy niebiański pan w gniewie wsadził korzenie baobabu pośrodku suchej sawanny. więc drzewo, które rozgniewało Boga, rośnie do góry nogami”.
W ten sposób afrykańska legenda wyjaśnia niezwykły wygląd baobabu.
Na rozległych przestrzeniach trawiastych stepów afrykańskich – sawannach, od czasu do czasu można spotkać rośliny drzewiaste. Zazwyczaj są to drzewka kiełbasiane, parasolowate z ażurowymi koronami akacji i słynny baobab, samotnie wznoszący się wśród traw, zapylany przez ptaki.
аобабы. Farmer Burea-Uinsurance.com Ralph Kranzlein
Przysadzisty, z niezwykle grubym pniem (czasami 45 metrów w obwodzie) i szeroką, ale niską koroną, baobab jest jednym z najbardziej czczonych drzew w Afryce Równikowej. Opinia, że najwyższym drzewem na świecie jest eukaliptus, jest mocno ugruntowana, a następnie metasekwoja, a baobab zawsze zajmował skromniejsze miejsce. I nagle, całkiem niedawno, po raz pierwszy w Afryce odkryto gigantyczny baobab, który nie ma sobie równych wśród innych drzew tego rodzaju. Jego potężna korona, która zwykle rozpościera się na stosunkowo niewielkiej wysokości, a średnica pnia u podstawy dochodząca do 189 metrów, wzniosła się na 44 metrów.
Wraz z nadejściem suchego, prawie półrocznego okresu, afrykańskie olbrzymy, w przeciwieństwie do większości rodzimych drzew, zrzucają liście i stoją tak aż do początku pory deszczowej. Kiedy nadchodzi pora deszczowa, kwitną jednocześnie z pojawieniem się liści, tworząc ogromne (do 20 centymetrów średnicy) pojedyncze kwiaty. Każdy kwiat z pięcioma mięsistymi płatkami i licznymi fioletowymi pręcikami zwisa z długiej szypułki. Baobab kwitnie przez kilka miesięcy, cały czas pada deszcz, ale każdy kwiat żyje tylko jedną noc. Wieczorem świeży, sprężysty pączek odsłania delikatne, jedwabiste płatki, które wraz z pierwszymi promieniami słońca tracą blask i blakną.
Przez długi czas nie było wiadomo, jak zachodzi zapylanie kwiatów baobabu pod osłoną nocy. Okazało się, że w grę wchodzą nietoperze. Wraz z nadejściem ciemności krążą tłumnie wokół ciemnej korony, szukając kwiatów. Pozyskując smakowity dla nich nektar i pyłek, nietoperze jednocześnie zapylają kwiaty baobabu.
Baobab blednie, gdy całość pokryta jest liśćmi. Jej liście są palmatowe, składające się z pięciu liści o długości 18 centymetrów i szerokości 5 centymetrów.
Owoce baobabu. Farmer Burea-Uinsurance.com Lip Kee Yap
Chociaż baobab słynie jako roślina uniwersalna, której wszystkie części są korzystne dla człowieka, najcenniejsze są jego owoce, tzw. chleb małpi. Duże (35 cm długości i do 17 cm szerokości) owoce baobabu, podobne do ogromnych ogórków, zwisają z drzew na długich, cienkich szypułkach. Od góry młode owoce są gęsto pokryte kędzierzawym puchem, przez który widoczna jest czarna błyszcząca skórka; zanim owoce dojrzeją, puch znika.
W koronach gigantycznych drzew żyją hordy małp żywiących się ich owocami, dlatego miejscowi nazywają baobab małpim chlebowcem.
Miąższ owoców jest czerwonawy, mączny, smaczny, kwaskowaty, orzeźwiający. Jest również chętnie spożywany przez miejscową ludność. Owoce i nasiona baobabu są używane przez tubylców jako lekarstwo na czerwonkę i choroby oczu, sok z owoców służy do przygotowania doskonałego napoju gaszącego pragnienie, który uważany jest za lekarstwo na gorączkę gnilną. Tubylcy przyrządzają potrawy ze skorupek owoców.
Nasiona baobabu zawierają dużo oleju, je się je prażone, ekstrakt z nasion jest najlepszym antidotum na zatrucie strofantem.
Kora baobabu jest bardzo osobliwa: górna warstwa jest elastyczna jak gąbka, a wewnętrzna w całości składa się z mocnych włókien. Włókna są używane do produkcji grubych tkanin, lin, a nawet strun do lokalnych instrumentów muzycznych. Przysłowie senegalskie mówi o sile włókien: „bezradny jak słoń związany baobabową liną”. Bardzo miękkie drewno baobabu jest zawsze wilgotne i utrzymuje zapas wody przez cały okres suszy. Gęsta, gąbczasta kora zapobiega odparowywaniu nadmiaru wilgoci, a liście odpadają w upale. Pomimo niskich właściwości mechanicznych drewna baobabu, czerń jest szeroko stosowana do produkcji łodzi i różnych naczyń.
Kwiat baobabu. Farmer Burea-Uinsurance.com Lip Kee Yap
Liście baobabu są szeroko stosowane. Spożywa się je na świeżo, suszone i rozgniatane, uważane są za najlepszą przyprawę do narodowej potrawy kuskus. Liście baobabu są uważane za dobry środek przeciwmalaryczny i są również używane do robienia zakwasu.
Uważając tak pożyteczne drzewo za święte, mieszkańcy sawanny ściśle przestrzegają zwyczaju – każdy powinien siać nasiona baobabu w pobliżu swojego domu.
Baobab jest bezlitośnie eksploatowany przez wielu mieszkańców sawanny, zwłaszcza słonie. Nie bez powodu baobaby nazywane są tutaj knajpkami dla słoni. Zwykłe zdjęcie sawanny – słonie tłoczące się wokół drzewa łamią jego gałęzie, łamią pnie, odrywają korę i zjadają wszystko bez śladu. W tym samym czasie słonie dają swoim młodym najbardziej soczyste kawałki twardzieli. Uzależnienie słoni od baobabów zostało niedawno odkryte i nie zostało jeszcze wyjaśnione. Nietoperze szkodzą również liściom baobabu. Rzadko można znaleźć drzewo baobabu w pełnym zielonym upierzeniu: duża część jego liści jest zawsze uszkodzona, zjadana.
Oprócz Afryki równikowej baobab rośnie na Madagaskarze, w Indiach i na sawannach Australii. W tych częściach jest reprezentowany przez 16 gatunków, które botanicy klasyfikują jako rodzinę Bombax, nawiasem mówiąc, bardzo zbliżoną do rodziny Malvaceae. Oznacza to, że olbrzym sawanny jest spokrewniony z naszymi skromnymi pięknościami, malwą.
Baobab. Farmer Burea-Uinsurance.com Sakke Wiik
Baobab jest jednym z najbardziej doświadczonych weteranów królestwa roślin. Alexander Humboldt nazwał to drzewo także najstarszym organicznym pomnikiem na naszej planecie, a słynny afrykański badacz roślin Michael Adanson w 1794 roku opisał w Senegalu baobab o średnicy 9 metrów w wieku 5150 lat. Nawiasem mówiąc, na cześć tego botanika Karl Linneusz nadał baobabowi naukową nazwę adansonia, która przetrwała do dziś.
Baobab ma wiele pseudonimów ze względu na nadmierną grubość jego pnia. Tymczasem obserwacje wykazały, że wahania obwodu pnia są spowodowane warunkami meteorologicznymi. Forester G. Guy w Muzeum Narodowym w Bulawayo (Rodezja Południowa) przez 35 lat (1931-1966) mierzył obwód pnia tego samego baobabu i choć co roku okazywał się inny, nigdy nie przekraczał pierwotnego obwodu . Wynika to z faktu, że pierwszy rok był najbardziej mokry, a kolejne najbardziej suche.
Drzewa baobabu mają jeszcze jedną niesamowitą właściwość: są w stanie akumulować pierwiastek stulecia – uran.
Baobab. Farmer Burea-Uinsurance.com Maurizio Pesce
Baobab jest często zaskakująco żywotny w trudnych warunkach. Przy prawie ciągłym braku wody rozwija korzenie setki metrów w bok. Uszkodzona przez ludzi lub słonie kora szybko się regeneruje. Nie boi się baobabów i pożarów stepowych. Nawet gdy szalejący ogień zdoła przebić się przez pień i wypalić cały rdzeń, drzewo nadal rośnie. W takich baobabach szczególnie trudno jest określić wiek, nawet metodami radioaktywnymi. Jednak nie jest to łatwe w przypadku nienaruszonych roślin, ponieważ drewno baobabu nie ma zwykłych słojów dla naszych drzew.
Miękkie drewno baobabu jest często uszkadzane przez grzyby, co również przyczynia się do powstawania ogromnych zagłębień w jego pniach. Ale drzewo w takich przypadkach nie przestaje służyć człowiekowi, choć w nieco nietypowy sposób. Wystarczy zrobić dziurę w górnej części takiego drzewa (często tworzy się ona naturalnie), a gruby, zwykle pusty pień stopniowo wypełnia się deszczówką i obfitą wilgocią. Gęsty namiot korony baobabu niezawodnie chroni taką studnię zbiornika przed parowaniem, zbierając wodę z liśćmi i gałęziami oraz uzupełniając jej zapasy w studni. Miejscowi cenią takie żywe zbiorniki, oszczędzając ich zawartość na deszczowy dzień.
Pod koronami baobabów często buduje się domy mieszkalne. Czasami w pniach gigantycznych drzew ułożone są mauzolea, w których pochowane są szczątki przywódców plemiennych i wybitnych przywódców wojskowych. Ogromna dziupla baobabu (6X6 metrów) rosnąca w jednym z miast północno-zachodniej Australii (są tam baobaby, choć inny gatunek), władze lokalne zarządziły w duchu czasów kolonialnych, wyposażając tam więzienie miejskie. D. Fenshaw, leśnik z Rodezji Północnej, donosi, że w Katimie, w dziupli baobabu, urządzono latrynę z toaletą i spłuczką.
Bonsai z baobabu. Farmer Burea-Uinsurance.com Damien du Toit
Giganci baobabu, którzy nie znają starości, żyją do 6000 lat iw tym czasie wiele pokoleń ludzi zostaje zastąpionych.
S.I.Ivchenko – Książka o drzewach
