… najbardziej rozpowszechniona jest jeżyna szara. Występuje na wilgotnych glebach zalewowych łąk, wzdłuż brzegów rzek i strumieni, wśród krzewów, w wąwozach i na polanach, gdzie często tworzy ciągłe, nieprzejezdne zarośla z powodu gęstego odrostu pędów.
Jest to krzew o leżących lub wznoszących się, często łukowatych i korzeniących się pędach o długości 60-150 cm, pokryty obfitym niebieskawym nalotem.
Ciernie na pędach są cienkie, proste lub zakrzywione, nierówne. Liście są trójlistkowe, tylko dolne bywają pięciokrotne, na ogonkach dojrzewających i kolczastych. Liście u góry zielone, u dołu jaśniejsze, słabo puszyste. Kwiaty są dość duże, średnicy prawie 2 cm, zebrane na końcach łodygi i gałęzi w cienkie kwiatostany corymbose.
Owoce dość duże, wyglądem podobne do malin, ale czarne i pokryte niebieskawym nalotem, składają się z niewielkiej liczby dużych pestek. Jeżyna kwitnie w czerwcu – lipcu, owocuje w sierpniu – wrześniu. Jej rośliny charakteryzują się niską mrozoodpornością. Brak plantacji w naszym kraju rekompensują po części dzikie zarośla.
Owoce jeżyny są soczyste, w smaku kwaskowate. Skład chemiczny jagód: kwasy organiczne – 0,96%; całkowita ilość cukrów wynosi 4,53%; garbniki i barwniki -0,18%; związki pektynowe – 0,37-0,56%.
Owoce jeżyny zawierają głównie kwas jabłkowy, niewielkie ilości kwasu winowego, cytrynowego i salicylowego. Cukry reprezentowane są głównie przez glukozę i fruktozę, sacharoza jest znacznie mniejsza. Gdy owoce dojrzewają, ich zawartość cukru wzrasta dzięki sacharozie.
Jagody zawierają witaminy: karoten (prowitamina A) -0,5-0,8%; witamina C – 5,0-38,0%; witamina B1 – 0,033%, B2 – 0,03%; kwas nikotynowy – 1,6% (według zawartości określonej witaminy jeżyna znacznie przewyższa liczne owoce i jagody); witamina K – 0,5% i inne.
Zawiera znaczne ilości związków fenolowych wzmacniających naczynia włosowate, przeciwmiażdżycowych i przeciwzapalnych (antocyjany, leukoantocyjaniny, flawonole i katechiny).
Do celów leczniczych wykorzystuje się liście, owoce, sok roślinny i korzenie. Liście (najlepiej młode) zbiera się w okresie kwitnienia, owoce – gdy dojrzewają.
Jeżyny spożywa się na świeżo, używa się ich do wyrobu pianek, dżemów, napojów bezalkoholowych, nalewek, syropów, galaretek i kompotów.
Przetwarzając owoce jeżyny w domu, stosuje się te same metody i przepisy, co w przypadku malin.
Zastosowania lecznicze jeżyny
* Weź wywar z liści na zapalenie żołądka i krwawienie z żołądka (10 g liści na 0,5 l wrzącej wody).
* Przygotuj herbatę leczniczą: świeże liście umieszcza się w zamkniętym szklanym lub glinianym naczyniu, gdzie pozostają, aż uschną, po czym są parzone w łaźni wodnej, aż staną się czarne i wyschną na powietrzu. Herbata z tych liści nabiera aromatu i smaku podobnego do chińskiej herbaty.
* W przypadku czerwonki przygotowuje się syrop: weź 500 g cukru w kostce i 250 g jagód, gotuj na małym ogniu, aż powstanie gęsty syrop. Weź 3-4 łyżki dziennie.
* W leczeniu przewlekłego nieżytu jelit w medycynie ludowej stosuje się jeżyny oraz świeże i suszone liście.
* Jeżyny w formie herbaty polecane są jako środek łagodzący i tonizujący, szczególnie w okresie menopauzy.
* Jagody mają działanie napotne (stosowane jako maliny).
* Liście są stosowane (w postaci naparu) jako środek uspokajający na histerię, są również stosowane w leczeniu miażdżycy i nadciśnienia tętniczego.
* Stosować jako płukanki na zapalenie jamy ustnej (zapalenie błony śluzowej jamy ustnej) i napar z liści jeżyny na zapalenie migdałków: wziąć 50 g surowców na 1 litr wrzącej wody, zaparzać przez 15-20 minut, następnie przefiltrować przez gazę.
* Napar z liści stosowany jest w chorobach górnych dróg oddechowych jako środek wykrztuśny. 1 łyżka posiekanych liści w 1 szklance wrzącej wody, nalegaj na 4 godziny i pij 30 g 100-3 razy dziennie 4 minut przed posiłkiem.
Z krwawieniem płucnym
wlew jest przyjmowany co 2 godziny.
* Przy duszności pomaga wywar z gałązek jeżyny.
* W przypadku zaburzeń jelitowych stosuje się wywar z liści zawierających garbniki: 1 część surowca na 10 części wody, gotować przez 20 minut. Weź 1 łyżkę stołową 3 razy dziennie.
* Liście jeżyny mają właściwości gojące rany i przeciwzapalne ze względu na obecność w nich fitoncydów. Zmiażdżone świeże liście nakłada się na wrzody, porosty, przewlekłe i ropne rany.
* W przypadku zbyt długich i obfitych miesiączek stosuje się napary z liści jeżyny. Napar poprawia ogólne samopoczucie i normalizuje sen, zmniejsza niepokój.
* W przypadku cukrzycy herbata z liści jeżyny poprawia metabolizm.
